ساخت و بهره‌برداری از موزه کوگنهایم منجر به ایجاد بیش از ۴٬۳۰۰ شغل جدید در منطقه شده است! همچنین از منظر درامدهای دولتی، درآمدهای مالیاتی حاصل از فعالیت‌های مرتبط با موزه، از جمله مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر درآمد و مالیات بر شرکت‌ها، به بیش از ۲۶۰ میلیون یورو رسیده است! شایان ذکر است بدانید برآوردها نشان می‌دهد که موزه گوگنهایم بیلبائو از زمان افتتاح تا کنون بیش از ۱٫۶ میلیارد یورو به تولید ناخالص داخلی منطقه افزوده است.

خانه اوپرای سیدنی توسط معمار برجسته یورن اوتسون خلق شد! طراحی او که الهام‌گرفته از شکل بادبان‌های کشتی و فرم‌های طبیعی بود، خانه اپرا را به یکی از شاخص‌ترین نمادهای معماری قرن بیستم و هویت فرهنگی استرالیا تبدیل کرد. بدون افراد می توان گفت که خانه اپرای سیدنی از زمان افتتاح رسمی‌اش در سال ۱۹۷۳، به یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری در نیم‌کره جنوبی تبدیل شده است. این بنای فاخر سبب شده است که به‌طور متوسط، سالانه بیش از ۱۰ میلیون بازدیدکننده از فضای اطراف اپرا و بندرگاه سیدنی بازدید کنند. از این تعداد، حدود ۱٫۴ میلیون نفر در سال در رویدادهای فرهنگی و هنری مختلف در داخل ساختمان شرکت می‌کنند.

اپرای سیدنی مستقیماً بیش از ۲٬۴۰۰ شغل در حوزه هنر، خدمات، گردشگری، نگهداری و مدیریت ایجاد کرده است و به‌صورت غیرمستقیم، هزاران شغل دیگر در صنعت توریسم، فروشگاه‌ها و حمل‌ونقل شهری با این پروژه پیوند خورده‌اند. همچنین شایان ذکر است که بدانید از مجموع فعالیت‌های مرتبط با اپرای سیدنی، دولت سالانه حدود ۱۵۰ میلیون دلار استرالیا درآمد مالیاتی کسب می‌کند. این درآمد از منابعی همچون مالیات بر درآمد، مالیات بر مصرف، مالیات گردشگری و فعالیت‌های تجاری مرتبط با فضای اطراف اپرا تأمین می‌شود. بطور کلی می توان گفت خانه اپرای سیدنی نمونه بارزی از تأثیر معماری شاخص در تقویت برند شهری، جلب سرمایه‌گذاری فرهنگی و خلق یک مقصد جهانی گردشگری است. این پروژه نه تنها از نظر زیبایی‌شناسی و فرهنگی، بلکه از منظر برندینگ شهری نیز بعنوان یک تحول شناخته می شود!

اپرای سیدنی، نماد استرالیا در جهان شده و برند گردشگری شهر سیدنی را به‌طور چشمگیری تقویت کرده است. جالب است بدانید که در شعاع یک کیلومتری خانه اپرا، میانگین قیمت املاک تا ۲۵٪ بیشتر از میانگین شهر سیدنی است. خانه اپرای سیدنی نمونه‌ای از سرمایه‌گذاری موفق در معماری فرهنگی است که توانسته از طریق طراحی خلاقانه، موقعیت مکانی خاص و سیاست‌گذاری پایدار، یکی از تأثیرگذارترین پروژه‌های معماری جهان از منظر اقتصادی و فرهنگی شود.

موزه لوور ابوظبی، که در سال ۲۰۱۷ افتتاح شد، نتیجه یک توافق بی‌سابقه بین دولت امارات و موزه لوور پاریس است. طراحی این بنای شاخص توسط معمار معروف ژان نوول انجام شد و به‌سرعت به یکی از نمادهای فرهنگی و گردشگری جهان عرب تبدیل گردید. بر اساس آمار منتشرشده توسط دپارتمان فرهنگ و گردشگری ابوظبی، در کمتر از ۲ سال از افتتاح موزه، بیش از ۲ میلیون بازدیدکننده از آن بازدید کردند که حدود ۶۰٪ از بازدیدکنندگان خارجی بوده اند. این مهم نشان‌دهنده جذب گردشگران بین‌المللی از کشورهای اروپایی، آسیایی و آمریکایی است.

موزه لوور ابوظبی به تقویت «برند ملی امارات» کمک کرد و جایگاه این کشور را به‌عنوان یک مقصد فرهنگی و هنری جهانی تثبیت نمود. موزه مستقیماً موجب ایجاد بیش از ۱٬۰۰۰ شغل دائمی در حوزه موزه‌داری، حفاظت آثار، راهنمایی بازدیدکنندگان، بازاریابی و نگهداری آثار ارزشمند هنری شده است و در کنار آن، هزاران شغل غیرمستقیم در صنایع مرتبط مانند گردشگری، هتل‌داری، خدمات شهری، چاپ و نشر و آموزش ایجاد شده‌اند. همچنین، موزه به توسعه «سرمایه انسانی فرهنگی» در امارات کمک کرده و برنامه‌های آموزشی متعددی برای آموزش متخصصان بومی در زمینه تاریخ هنر، باستان‌شناسی و مرمت آثار باستانی راه‌اندازی کرده است.

طبق گزارش PwC (2020)، موزه لوور ابوظبی سالانه بیش از ۱٫۱ میلیارد درهم امارات به اقتصاد محلی و ملی کمک می‌کند. این رقم شامل فعالیت‌های مستقیم موزه (بلیت‌فروشی، فروشگاه، کافه و خدمات فرهنگی) و فعالیت‌های غیرمستقیم مانند اقامت، گردشگری، حمل‌ونقل و خدمات شهری است. برآوردها نشان می‌دهد که قیمت املاک در جزیره سعدیات، محل احداث موزه، طی دهه ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ بیش از ۷۰٪ رشد کرده است، در حالی‌که نرخ رشد متوسط قیمت ملک در ابوظبی طی همان دوره حدود ۳۰٪ بوده است. بعلاوه توسعه زیرساخت‌ها و خدمات شهری اطراف موزه (هتل‌ها، رستوران‌ها، مراکز خرید فرهنگی) منجر به ایجاد یک «کریدور فرهنگی اقتصادی» در منطقه شده است.

شاید یکی از شاخص ترین اثرات موزه لوور ابوظبی، پیوند میان معماری و دیپلماسی است! توافق فرهنگی میان فرانسه و امارات برای بهره‌برداری از برند «لوور»، نمونه‌ای از دیپلماسی معماری و فرهنگی است که به تقویت روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور نیز انجامید. این همکاری چند میلیارد دلاری، الگویی برای سایر کشورهای منطقه در بهره‌گیری از برندهای فرهنگی جهانی برای توسعه اقتصادی و نرم‌افزاری تلقی می‌شود. امروز به جرأت می توان گفت که موزه لوور ابوظبی، فراتر از یک بنای فرهنگی، یک پروژه اقتصادمحور شهری است که با بهره‌گیری از معماری شاخص، سیاست‌گذاری فرهنگی هوشمندانه، برندسازی جهانی و سرمایه‌گذاری زیرساختی، توانسته است تأثیرات چندلایه بر اقتصاد شهری، منطقه‌ای و ملی داشته باشد.

مرکز فرهنگی حیدر علی‌اف در باکو یکی از درخشان‌ترین نمونه‌های رویکرد بهره گیری از معماری شاخص در توسعه اقتصاد شهری، در منطقه قفقاز و خاورمیانه است این بنای فاخر که توسط معمار برجسته زاها حدید در باکو خلق شد به ابزاری قدرتمند برای معرفی چهره‌ای فرهنگی از جمهوری آذربایجان بدل گردید و ضمن تقویت گردشگری فرهنگی، توانست برند ملی این کشور را ارتقاء دهد. پس از افتتاح این مرکز، باکو به‌عنوان مقصد گردشگری فرهنگی در نقشه جهانی تثبیت شد. آمارهای بانک جهانی نشان می‌دهد ورود گردشگران بین المللی به باکو بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۹ بیش از ۴۳ درصد افزایش داشته است.

مرکز فرهنگی حیدر علی‌اف به‌عنوان یکی از پربازدیدترین جاذبه‌های باکو، سالانه بیش از ۱ میلیون بازدیدکننده داخلی و خارجی دارد. این بازدیدکنندگان به‌طور مستقیم در افزایش درآمدهای بخش‌های هتل‌داری، رستوران، حمل‌ونقل شهری و فروشگاه‌های سوغاتی مؤثر بوده‌اند. به‌عنوان نمونه، طبق داده‌های منتشرشده توسط اداره گردشگری آذربایجان، درآمد سالانه گردشگری از ۱.۳ میلیارد دلار در ۲۰۱۲ به ۲.۴ میلیارد دلار در ۲۰۱۹ رسید، که بخش قابل توجهی از آن به دلیل تحولات در گردشگری فرهنگی و نمادهایی چون مرکز حیدر علی‌اف است. مرکز فرهنگی حیدر علی‌اف به‌عنوان یک نهاد فرهنگی، نه‌تنها یک فضای هنری بلکه یک پلتفرم اقتصادی برای صنایع خلاق محسوب می‌شود و از منظر اشتغال زایی برای بیش از ۳۵۰ نفر در بخش‌های مدیریتی، فرهنگی، فنی و خدماتی اشتغال مستقیم ایجاد کرده است.

همچنین افتتاح این مرکز با پشتیبانی از نمایشگاه‌ها و آثار هنری محلی، تقویت اقتصاد خلاق و کارآفرینی فرهنگی را در پی داشته است و به همین این موارد باید بیفزاییم که برگزاری فستیوال‌ها، ورک‌شاپ‌ها و کنفرانس‌های بین المللی باعث تقویت گردش مالی حوزه فرهنگ و هنر شده‌ است. همچنین پس از تاسیس مرکز فرهنگی حیدر علی اف این مرکز به محرکی برای نوسازی بافت اطراف خود تبدیل شده است قیمت زمین در شعاع ۲ کیلومتری مرکز فرهنگی، بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۷ بیش از ۷۰٪ افزایش یافت. بعلاوه افزایش تقاضا برای پروژه‌های مسکونی و تجاری در نزدیکی این نماد معماری، منجر به شکل‌گیری یک قطب جدید سرمایه‌گذاری در باکو گردیده است.

مرکز فرهنگی حیدر علی‌اف نمونه‌ای برجسته از پروژه‌ای است که تنها با تکیه بر معماری شاخص، توانسته مسیرهای متعددی برای رشد اقتصادی، ارتقای گردشگری، افزایش سرمایه‌گذاری شهری و تثبیت برند ملی ایجاد کند. این پروژه گواهی بر این واقعیت است که معماری فراتر از زیبایی‌شناسی، یک موتور تحول اقتصادی و فرهنگی شهری است.

پروژه‌های معماری شاخص نظیر مرکز فرهنگی حیدر علی‌اف، موزه لوور ابوظبی، موزه گوگنهایم بیلبائو و اپرای سیدنی، تنها بناهای زیبا نیستند بلکه موتورهای محرک اقتصاد شهری‌اند. این پروژه‌ها با جذب گردشگران، ارتقای تصویر بین‌المللی شهر، افزایش سرمایه‌گذاری و رشد خدمات شهری، تحولی چشمگیر در اقتصاد محلی و ملی ایجاد کرده‌اند.

تجربه موفق این نمونه‌ها، پیام روشنی برای مدیران شهری و سیاست‌گذاران دارد: سرمایه‌گذاری هوشمند در معماری شاخص می‌تواند مسیر توسعه پایدار و ارتقای کیفیت زندگی را هموار سازد.

معماری شاخص، تنها ابزار خلق نمادهای بصری نیست، بلکه نیرویی محرک برای تغییرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. آنچه این پروژه‌ها را از یک «بنای زیبا» به یک «موتور اقتصادی» بدل می‌کند، نگاه کل‌نگر به طراحی، اجرا و بهره‌برداری است. چنانچه معماری در بستر صحیح اقتصادی-اجتماعی خود کاشته شود، می‌تواند به شکوفایی پایدار شهری کمک کند. شهرهایی و کشورهایی که از این ظرفیت به‌درستی بهره می‌برند، نه‌تنها چهره‌ای تازه از خود به نمایش می‌گذارند، بلکه آینده اقتصادی بهتری را برای ساکنان خود رقم می‌زنند. آینده‌ی شهرهای خاورمیانه و ایران نیز در گرو همین پیوند عمیق میان معماری و اقتصاد شهری خواهد بود و این چیزی است که مدیران و مسولان کشوری و شهری می بایست بطور جدی به آن بیندیشند.

نویسنده : دکتر محمدرضا انصاری