در طراحی روشنایی فروشگاه ها، نور علاوه بر تامین روشنایی کافی برای دیده شدن اقلام، به عنوان ابزاری موثر برای افزایش زمان ماندگاری مشتری و‌ طبیعتاً بهبود فروش ایفای نقش می کند. در این مقاله از ایکس لومینوکس به نکات و چالش های طراحی روشنایی در هایپر مارکت ها میپردازیم.

مطالعات بسیاری ارتباط مستقیم بین میزان شدت نور و میزان فروش را تایید می‌ کنند. رعایت نکات کلیدی در جهت افزایش کیفیت روشنایی؛ سبب رشد میزان فروش می‌ شود. در جهت سنجش میزان تاثیر درخشندگی، یکنواختی و رنگ نور بر مشتریان مطالعات‌ بسیاری صورت گرفته است.

چهار پارامتری که در طراحی روشنایی هایپر مارکت ها حائز اهمیت هستند، عبارتند از:

۱-استانداردهای فنی سیستم روشنایی در هایپر مارکت ها

۲-برند سازی و تصویر ذهنی مشتری از فروشگاه

۳-امنیت و آسایش مشتری

۴-هزینه های راه اندازی

جهت بررسی هریک از چهار مورد فوق و نیل به نتیجه مطلوب باید به درستی از تجهیزات و‌ تکنولوژی های روشنایی متناسب با هایپر مارکت ها استفاده کرد؛ به همین دلیل آگاهی از اصول محاسبات روشنایی، انتخاب چراغ درست و چیدمان صحیح چراغ ها در هایپر مارکت ها اهمیت دوچندان‌ می یابد. در ادامه به بررسی هر یک از موارد فوق میپردازیم:

برای نمایش درست محصولات در هایپر مارکت ها؛ لازم است تا روشنایی مناسب در تمام قفسه ها وجود داشته باشد. طبق مطالعات انجام شده در جامعه مهندسین روشنایی آمریکای شمالی (IESNA) میانگین لوکس نوری مورد نیاز برای هایپرها ۸۰۰ الی ۱۰۰۰ لوکس می باشد. همچنین نکته بسیار حیاتی در طراحی روشنایی هایپر مارکت ها، توجه به این نکته است که تامین این سطح از روشنایی باید بدون ایجاد ‌خیرگی انجام شود تا موجب آزار بصری مشتریان نشود.

بنابراین انتخاب محصول مناسب و چیدمان صحیح آن ها در جهت حصول لوکس نوری استاندارد یکی از اصلی ترین چالش ها در طراحی روشنایی هایپر مارکت ها می باشد. در همین راستا چراغ خطی آنوهه و به طور مشخص چراغ خطی Anoohe 6090 HL از جمله محصولاتی است که در جهت برآورده کردن این نیاز مهم در صنایع روشنایی ایکس لومینوکس طراحی شده است. عموما در فضاهای هایپر مارکت ها نیاز به یکنواختی بالایی می باشد و‌ چندان نیازی به ایجاد کنتراست نوری در فضا ها نیست. همچنین مطابق تمام فضاهای فروشگاهی، در هایپر مارکت ها نیز لازم است تا منابع نوری از ضریب نمود رنگ بالایی برخوردار باشند ( CRI>80 )

نورپردازی به‌عنوان یکی از اجزای کلیدی طراحی محیطی، نقش اساسی در ایجاد و تقویت تصویر ذهنی برند ایفا می‌کند. بر اساس نظریه‌ی روان‌شناسی محیطی (Mehrabian & Russell, 1974)، عناصر فیزیکی محیط، از جمله نور، به‌طور مستقیم بر واکنش‌های عاطفی، شناختی و رفتاری مصرف‌کننده تأثیر می‌گذارند. نورپردازی مناسب می‌تواند ارزش‌های برند را به‌صورت غیرکلامی منتقل کرده و در شکل‌گیری ادراک مثبت از برند مؤثر باشد.

به‌عنوان مثال، نور گرم و موضعی اغلب با حس صمیمیت و راحتی همراه است و می‌تواند برندی با هویت انسانی و مشتری‌محور را بازنمایی کند، در حالی که نورهای سرد و یکنواخت بیشتر با کارایی، نوگرایی و دقت مرتبط هستند (Kotler & Keller, 2016).

مطالعات متعددی نیز نشان داده‌اند که نورپردازی می‌تواند به‌طور مستقیم بر ارزیابی مشتری از کیفیت خدمات و اعتبار برند تأثیر بگذارد.

برای نمونه، تحقیق انجام‌شده توسط Quartier et al. (2014) نشان می‌دهد که نورپردازی همخوان با هویت برند، موجب افزایش سطح رضایت مشتری و تقویت ارتباط احساسی او با فضا می‌شود. همچنین، نورپردازی مناسب می‌تواند در برجسته‌سازی عناصر کلیدی برند، از جمله رنگ سازمانی، لوگو و چیدمان بصری کالاها نقش داشته باشد، که خود به تقویت به‌یادماندنی بودن برند منجر می‌شود (Baker, Grewal & Parasuraman, 1994).

بنابراین، نور نه‌تنها به‌عنوان ابزار زیبایی‌شناختی، بلکه به‌عنوان ابزاری استراتژیک در فرایند برندسازی فروشگاه‌های بزرگ و هایپرمارکت‌ها عمل می‌کند؛ ابزاری که درک مشتری از محیط، هویت برند و تصمیم‌گیری خرید را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با توجه به معماری مدرنی که امروزه در اغلب فروشگاه های بزرگ و هایپر مارکت ها وجود دارد، چراغ خطی به یکی از المان هایی تبدیل شده که علاوه بر تامین روشنایی محیط می تواند در راستای ارتقای برند و‌ تصویر ذهنی مشتری نیز کمک های شایان توجهی کند؛ مکانیزم های نصب متفاوت، امکان تولید در طول های مختلف، چیدمان های گسسته یا پیوسته و همچنین امکان سفارشی سازی در رنگ بدنه چراغ ها، همگی‌ مواردی هستند که چراغ خطی را به محصولی ایده آل در جهت نمایش هویت برند تبدیل کرده است.

نورپردازی مؤثر نه‌ تنها عاملی زیبایی‌ شناختی و بازاریابی‌ محور است، بلکه نقشی بنیادین در تأمین احساس امنیت و آرامش روانی مشتریان ایفا می‌کند. مطالعات در حوزه طراحی محیطی نشان می‌دهند که سطح و کیفیت نور در یک فضای تجاری می‌تواند به‌طور مستقیم بر احساس کنترل، ایمنی و آسایش روانی افراد تأثیر بگذارد (Boyce et al., 2003). نور ناکافی یا بیش از حد شدید ممکن است باعث ایجاد تنش، اضطراب یا سردرگمی در مشتریان شود، در حالی که نورپردازی یکنواخت، با دمای رنگ مناسب و شدت کنترل‌ شده، می‌تواند به ارتقای احساس جهت‌یابی، وضوح بصری و در نتیجه افزایش حس اطمینان در فضا منجر شود (Veitch & Newsham, 2000).

در فضاهای وسیع مانند هایپرمارکت‌ها که حجم زیادی از مشتریان در جریان هستند، نور کافی نقش مهمی در افزایش قابلیت دید و کاهش سایه‌های عمیق ایفا می‌کند؛ عاملی که می‌تواند از بروز نگرانی‌های امنیتی مانند ترس از گم‌شدن، ناآشنایی با محیط یا حتی نگرانی‌های مرتبط با دزدی و تهدیدات فیزیکی جلوگیری کند (Küller et al., 2006). همچنین، تحقیقات نشان داده‌اند که مشتریان در فضاهایی که نورپردازی مناسب‌تری دارند، مدت‌زمان بیشتری را صرف خرید می‌کنند و سطوح بالاتری از رضایت و اعتماد را نسبت به برند تجربه می‌کنند (Custers et al., 2010). بنابراین، در طراحی نورپردازی در فروشگاه‌های بزرگ علاوه بر موارد فنی، منظر زیبایی‌ شناختی و بازاریابی، لازم است تا نور به‌ عنوان بخشی از راهبردهای روانشناسی محیطی برای افزایش امنیت ذهنی و آسایش حسی مشتریان مدنظر قرار گیرد.

 

این موضوع به مجموع هزینه‌های راه اندازی روشنایی یک فروشگاه اشاره دارد. بنابر نوع کاربری فروشگاه، این هزینه ها می توانند بسیار متفاوت باشند. راه‌اندازی سیستم روشنایی در فروشگاه‌های بزرگ و هایپرمارکت‌ها یکی از پرهزینه‌ترین بخش‌های طراحی و بهره‌برداری اولیه این فضاها به‌شمار می‌رود. این هزینه‌ها به‌طور کلی شامل خرید تجهیزات روشنایی، طراحی و مهندسی سیستم نورپردازی، هزینه‌های نصب و اجرای زیرساخت‌های الکتریکی، و در نهایت هزینه‌های عملیاتی و نگه‌داری در طول زمان می‌شود. مطابق با مطالعات انجام‌شده در حوزه طراحی فروشگاهی (Rea, 2000)، سیستم روشنایی می‌تواند تا ۱۵ درصد از کل هزینه‌های ساخت و تجهیز یک فضای خرده‌فروشی را به خود اختصاص دهد. این نسبت در هایپرمارکت‌هایی با متراژ بالا و سقف‌های بلندتر معمولاً افزایش می‌یابد، چرا که به منابع نوری قوی‌تر، توزیع بهتر نور، و زیرساخت‌های مهندسی پیشرفته‌تری نیاز است.

در همین راستا چراغ خطی سری آنوهه از صنایع روشنایی ایکس لومینوکس با توجه به بهره بالای نوری، می تواند نقش به سزایی در کاهش هزینه های سیستم روشنایی داشته باشد. همچنین با توجه به سادگی مکانیزم های نصب چراغ خطی سری آنوهه، هزینه های مربوط به نصب و راه اندازی نیز به شکل قابل توجهی کاهش پیدا می کند. همچنین، بهره‌گیری از سیستم‌های هوشمند مدیریت روشنایی مانند حسگرهای حضور، تنظیم خودکار شدت نور بر اساس نور طبیعی (daylight harvesting) و زمان‌بندی روشنایی، می‌تواند بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش هزینه‌ها را تسهیل کند (Dubois & Blomsterberg, 2011).

گرچه این فناوری‌ها، هزینه‌ی سرمایه‌گذاری اولیه را افزایش می‌دهند، اما بازگشت سرمایه‌ی آن‌ها در میان‌مدت اثبات‌شده است.

در نهایت، انتخاب سیستم روشنایی باید با در نظر گرفتن تعادل میان هزینه‌های اولیه، بهره‌وری انرژی، تأثیر بر تجربه مشتری، و ملاحظات زیست‌محیطی صورت گیرد. تدوین یک راهبرد روشنایی پایدار می‌تواند نه‌تنها به کاهش هزینه‌های عملیاتی منجر شود، بلکه به ارتقای تصویر برند از منظر مسئولیت‌پذیری محیطی نیز کمک کند.